Ano ba ang ibig sabihin ng “pandemic?” Ano ang ibig sabihin ng “community quarantine,” at sino ang kailangang mag-“self-quarantine?” Ano ang pinagkaiba ng “person under investigation” sa “person under monitoring?”

Kinakaharap ngayon ng buong mundo ang isang krisis pangkalusugan na dala ng Coronavirus Disease 19 o COVID-19, at kasabay nito ay mga bagong terminolohiya na ginagamit upang magkaroon ng batayan ang pamahalaan sa paglalatag ng mga programa at polisiya bilang bahagi ng patuloy nitong pagtugon sa pangangailangan ng mga mamamayan.

Nilikom ng aming opisina ang iba sa mga ito:

  • Pandemic – May iba’t-ibang yugto ang paglaganap ng isang health crisis. Nagsisimula ito sa outbreak o ang biglaang taas ng mga kumpirmadong kaso ng sakit sa isang komunidad. Kapag ang sakit na ito ay kumalat sa ibang lugar, ito ay nagiging epidemic. Pandemic naman ang tawag kapag kumalat na ang sakit na wala pang natuklasang lunas, sa iba’t-ibang parte ng mundo. 
  • State of Calamity – Ang State of Calamity ay maaaring ideklara sa isang grupo ng mga barangay, munisipalidad, lungsod, probinsya o rehiyon nang ayon sa mga probisyon ng RA No. 10121 o “Philippine Disaster Risk Reduction and Management Act,” batay sa dami ng mga taong naapektuhan ng isang kalamidad, at sa kawalan ng kakayahan ng mga mamamayan na mamuhay nang normal.

Ang pagdeklara ng State of Calamity ay maaaring maging daan para:

  1. Magamit ang Calamity Fund o ang pondong nakalaan para sa mga kalamidad. Kasama rito ang Quick Response Fund (QRF) o pondong itinatabi ng gobyerno upang mapabilis ang pagtugon sa mga pangangailangan ng publiko;
  2. Magpatupad ng price freeze o pagkontrol sa presyo ng mga pangunahing bilihin; at
  3. Mag-apruba sa mga pautang na walang interes.
  • Local Transmission – Nagkakaroon ng local transmission kung walang kasiguraduhan paano o saan nagmula ang isang kumpirmadong kaso, at kung ang isang taong nagpositibo sa COVID-19 sa bansa ay walang travel history sa isang apektadong lugar at hindi rin nakasalamuha ang sinumang nauna nang nagpositibo sa COVID-19.
  • Community Quarantine – Ang qurantine ay isang paraan ng paghinto o paglimita ng pagkalat ng sakit sa publiko. May dalawang uri ng malawakang qurantine na kasalukuyang ipinapatupad sa iba’t-ibang bahagi ng Pilipinas. Ito ay ang general community quarantine at enhanced community quarantine.

Sa mga kaso ng local transmission, nagsasagawa ang mga awtoridad ng masusing imbestigasyon at contact tracing o ang pagtunton sa mga nakasalamuha ng pasyente.

  • Community Transmission – Ang isang kaso ng community transmission ay idinedeklara kung ang imbestigasyon at contact tracing na isinagawa ay hindi naging epektibo. Ito ay nakukumpirma kapag tuloy-tuloy ang pagtaas ng mga kaso at hindi na magawang matukoy at magsiguro ang pinagmulan ng mga ito.
  • Self-quarantine – Sumasailalim ang isang tao sa self-quarantine kung siya ay nanggaling sa lugar o bansang mayroong kaso ng COVID-19 o nakasalamuha ng isang positibo sa COVID-19. Ito’y karaniwang ginagawa sa pamamagitan ng pananatili sa bahay at pag-iwas sa tao. Kinakailangang  i-monitor ang mga sintomas at temperatura ng katawan sa loob ng 14 araw at sundin ang mga direktiba ng DOH sa social distancing at isolation. 
  • Person under monitoring – Ang mga Person Under Monitoring o PUM ay iyong mga taong asimtomatiko o walang sintomas, ngunit kailangang obserbahan dahil siya ay bumiyahe kamakailan sa mga bansang may kaso ng local transmission, o ‘di kaya ay nagkaroon ng malapit bagaman ay saglit na pakikisalamuha sa isa nang naunang kaso ng COVID-19 nang walang proteksyon.
  • Person under investigation – Ang mga Person under Investigation o PUI ay iyong mga taong nakasailalim sa masusing pagmamatyag dahil:
  1. Siya ay nagpapakita ng sintomas ng sintomas ng COVID-19;
  2. Siya ay may travel history sa mga lugar na may kaso ng COVID-19; at/o
  3. Siya ay nagkaroon ng malapit bagaman ay saglit na pakikisalamuha sa isa nang naunang kaso ng COVID-19.
  • Person unrestricted – Ang mga Person Unrestricted o PU ay iyong mga taong walang sintomas, hindi kailanman bumiyahe sa apektadong lugar, o hindi nagkaroon ng pakikisalamuha sa mga PUM o PUI. Pinapayuhan ang mga PU na pangalagaan ang sarili at panatilihing malinis ang katawan, tahanan at kapaligiran.
  • Confirmed case – Ang mga confirmed case o kumpirmadong kaso ay nakukumpirma kung ano isang taong sumailalim sa laboratory test ay nagpositibo sa COVID-19, kahit siya ay asimtomatiko o walang kagyat na ipinapakitang sintomas o clinical signs. 

Normal lang ang pagkabahala at pag-aalala sa mga panahong ito. Sa kabila nito, makakatulong din ang paglilinaw sa mga terminolohiyang kasalukuyang ginagamit upang makakilos tayo nang may pag-unawa sa isa’t isa at maging mas madali ang ating pakikipagtulungan sa ating lokal, rehiyonal at nasyonal na pamahalaan.

________________________

This campaign is an initiative of the Office of the Minority Leader to help the Bangsamoro Government’s information drive on COVID-19. Help us reach more readers in Bangsamoro by sharing these infographics. Download here.